Onderzoekers van het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA) hebben in samenwerking met onderzoekers van de ULB, de KULeuven en een Franse groep (LATMOS, Parijs) het bestaan aangetoond van een belangrijke bron van mierenzuur boven de boreale en tropische wouden, dankzij nieuwe satelliet-waarnemingen door het IASI infrarood-instrument. Mierenzuur wordt aldus geïdentificeerd als de belangrijkste oorzaak van zure regen in deze gebieden. Deze resultaten worden online gepubliceerd in het tijdschrift Nature Geoscience op 18 december 2011.
Het is algemeen bekend dat salpeterzuur en zwavelzuur verantwoordelijk zijn voor de zure regen in vervuilde gebieden van onze planeet, zoals bijvoorbeeld in België. Minder bekend is dat mierenzuur, het eenvoudigste onder de organische zuren, aanzienlijk bijdraagt tot zure regen in afgelegen gebieden. De atmosferische cyclus van dit gas is nog lang niet volledig begrepen: mierenzuur wordt direct uitgestoten in de atmosfeer door menselijke activiteiten, door bosbranden, en door de bladeren van planten: deze laatste dragen bij tot de zogenaamde biogene emissies. Mierenzuur kan ook worden gevormd door de fotochemische afbraak van andere organische stoffen, eveneens uitgestoten door vegetatie. Dit is de meest belangrijke, maar ook de meest onzekere bron van mierenzuur.
Aan de hand van de eerste mierenzuur-wereldkaart verkregen uit infrarood-metingen door het IASI-instrument en met behulp van numerieke atmosfeerchemie-simulaties met het IMAGES-model, ontwikkeld bij BIRA, konden de onderzoekers deze onzekerheid aanzienlijk reduceren. Zo werd aangetoond dat de wouden wereldwijd bijna 100 miljoen ton mierenzuur per jaar produceren, d.i. 3 keer meer dan tot dusver aangenomen. Deze nieuw geïdentificeerde bron is dominant boven de boreale wouden en is waarschijnlijk te wijten aan de oxidatie van biogene organische verbindingen die voornamelijk uitgestoten worden door coniferen.
Hoewel de precieze fotochemische mechanismen ter vorming van mierenzuur uit deze stoffen niet opgehelderd zijn, kon de impact op de zure regen bepaald worden via globale modellering van de atmosferische cyclus van mierenzuur. De onderzoekers toonden aan dat de extra bron van mierenzuur de zuurtegraad van regen aanzienlijk doet toenemen: de bijdrage van mierenzuur tot de zuurtegraad van de regen boven het Amazonegebied en boven de Taiga stijgt tijdens de zomer tot 60-80%, terwijl ze dan 30% bereikt in de VS. Dit resultaat toont ontegensprekelijk de belangrijke impact van mierenzuur aan, in zeer diverse omgevingen.
Deze studie werd gefinancierd door het Federaal Wetenschapsbeleid door het PRODEX-programma voor ruimtevaarttoepassingen, en het SSD-programma "Wetenschap voor een duurzame ontwikkeling."
Bibliografie
Satellite evidence for a large source of formic acid from boreal and tropical forests, T. Stavrakou, J.-F. Müller, J. Peeters, A. Razavi, L. Clarisse, C. Clerbaux, P.-F. Coheur, D. Hurtmans, M. De Mazière, C. Vigouroux, N. M. Deutscher, D. W. T. Griffith, N. Jones, C. Paton-Walsh, Nature Geoscience, online op 18 december 2011.
Contact
Dr. Jenny Stavrakou | Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA)